Πλευρών

Αρχαία πόλη της Αιτωλίας, μεταξύ Μεσολογγίου και Αιτωλικού, στις πλαγιές του βουνού Αράκυνθος. Δυο χαμηλοί λόφοι, το Πετροβούνι και το Γυφτόκαστρο, διατηρούν λείψανα αρχαϊκού τείχους, που αποδίδεται στην Παλαιά Π., την πόλη των Κουρήτων κατά τη μυθολογία, που την κατάστρεψε ο Δημήτριος ο B’, γιος του Αντίγονου Γονατά, το 234 π.Χ. Εντυπωσιακότερα είναι τα μνημεία της Νέας Π., που εκτείνονται από την εθνική οδό ως την κορυφή, όπου βρίσκεται η ακρόπολη, γνωστή ως κάστρο της Κυρά-Ρήνης. Ο περίβολος των τειχών της πόλης και της ακρόπολης, που έχει 7 πύλες και 36 πύργους, και σε μερικά σημεία διατηρεί μέχρι 15 επάλληλες σειρές γωνιολίθων (δόμους) παρακολουθείται σχεδόν σε όλο του το μήκος. Κοντά στη νοτιοδυτική πύλη, ευπρόσιτη από τον αυτοκινητόδρομο, βρίσκονται αξιοθέατα ερείπια κτιρίων και το θέατρο, από τα μικρότερα ελληνικά, με χαρακτηριστικό προσκήνιο της πρώιμης ελληνιστικής εποχής, αλλά σε μια θέση με ωραιότατη και απέραντη θέα. Λίγο ψηλότερα διατηρούνται εντυπωσιακά λείψανα μνημειακής δεξαμενής, την οποία τέσσερις μεσότοιχοι διαιρούν σε πέντε διαμερίσματα, που συγκοινωνούν με τριγωνικά ανοίγματα. Ακόμα ψηλότερα και πλησιέστερα προς το ανατολικό σκέλος του τείχους, απλώνονται, σε ισοπεδωμένο χώρο, τα λείψανα της αγοράς, μεταξύ των κτιρίων της οποίας διακρίνεται στοά και μπροστά της εξέδρες ημικυκλικές και βάθρα μνημείων. Προς τα Β, στην κορυφή του υψώματος, είναι η απρόσιτη ακρόπολη, μια πύλη της οποίας διατηρεί ακόμα το ανώφλι της και τις θέσεις για τη στήριξη των θυροφύλλων. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ναό της Αθηνάς, αλλά δεν είναι βέβαιο αν βρισκόταν στην Παλαιά Π. ή στη Νέα, οπότε η θέση του θα ήταν στην ακρόπολη, όπου τώρα υπάρχει μόνο ένα εκκλησάκι. Από την Π. καταγόταν ένας στρατηγός της Αιτωλικής Συμπολιτείας, ο Πανταλέων (περ. το 180 π.Χ.), και ο μόνος γνωστός Αιτωλός ποιητής, ο Αλέξανδρος, γιος του Σάτυρου και της Στρατοκλείας, που ήταν στη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας το 285 π.Χ., επί Πτολεμαίου του Φιλάδελφου. Το αρχαίο θέατρο της Νέας Πλευρώντις, κοντά στη ΝΔ πύλη του τείχους. Τοπογραφικό διάγραμμα του περιβόλου των τειχών της πόλης και της ακρόπολης της Νέας Πλευρώνας. Επισημαίνονται οι 7 πύλες (Α - Η), οι 36 πύργοι, το θέατρο, η μεγάλη δεξαμενή, η αγορά και, στην ακρόπολη, η σημερινή μικρή εκκλησία, όπου ίσως βρισκόταν κατά την αρχαιότητα ο ναός της Αθήνας. Λεπτομέρεια της κατασκευής της μεγάλης δεξαμενής της Νέας Πλευρώνας.